गुगलको हातमा संवेदनशील सूचनाको चाबी

लिम्वूवान डट व्लगस्पोट डटकम,काठमाडौं

गुगलले विश्वका सयभन्दा बढी मुलुकमा आफ्नो सेवा विस्तार गरेको छ । सेवा विस्तार भएका मुलुकमध्ये एक चौथाइ मुलुकमा उसका कुनै न कुनै सेवामा रोक लगाइएको हालै गुगलले स्विकारेको छ । चौथाइ मुलुकमा कतै सर्च इन्जिन, कतै युट्युब, कतै ब्लग, कतै गुगल डक्स सेवामा समस्या देखा परेको छ । भारत सरकारले पनि कैयाँैपटक गुगलको सोसियल नेटवर्किङ सेवा अर्कुटलाई लिएर आपत्ति प्रकट गरेको छ । धेरैजसो मामलामा यो आपत्ति यस कारण हो कि सरकार कुनै खास सामग्री गुगलको माध्यमबाट प्रसारण हुनबाट रोक्न चाहन्छ ।
चिनियाँ कानुनअनुसार त्यहाँ सञ्चालित वेबसाइटको माध्यमबाट उसकै शब्दमा कतिपय आपत्तिजनक सामग्री देखाउन सकिँदैन जसमा अश्लील सामग्रीदेखि लिएर मानवअधिकार हनन, लोकतन्त्रको समर्थनमा भएका आन्दोलन तथा तिब्बत आन्दोलनसँग सम्बन्धित सूचना समावेश छन् । 'चीनका जनता के हेर्छन्, त्यो फैसला चीन सरकारले गर्छ नकि कुनै विमुलुकी कम्पनीले,' चीनले भनेको छ । त्यस्तै, अस्ट्रेलियामा पनि बाल यौनशोषण र अपराधलाई प्रोत्साहन गर्ने सामग्रीमाथि प्रतिबन्ध लगाइएको छ ।
गुगलको स्याटेलाइट इमेजरीमा आधारित सेवा गुगल अर्थ तथा मानचित्रमा आधारित सेवा गुगल म्याप्सलाई लिएर कैयौँ मुलुकले आशंका व्यक्त गरेका छन् । गत मार्चमै बेलायतमा कैयौँ सांसदले गुगलले सैनिक मुख्यालयको स्पष्ट चित्र उपलब्ध गराएको भन्दै यसप्रति कडा आपत्ति जनाएका थिए । यसको प्रयोग आतंकवादी संगठनले गर्न सक्ने भन्दै उनीहरूले सरकारको ध्यानाकर्षण गराएका थिए । 'हाम्रो राष्ट्रपतिभवनदेखि लिएर संसद्भवन र अन्य कैयौँ सैन्य अड्डाको स्पष्ट चित्र गुगल अर्थमा राखिएको छ । जब कि ह्वाइटहाउस र वासिंगटन डिसीको त्यति स्पष्ट चित्र छैन,' उनीहरूको भनाइ छ ।
गुगल यो आरोपसँग सहमत छैन र उसले यो तस्बिर गुगलबाट हटाउन अस्वीकार गरेको छ । भारत, रुस, अस्ट्रेलिया, दक्षिण कोरिया, थाइल्यान्डलगायत दर्जनौँ मुलुकले पनि राष्ट्रिय सुरक्षामा खतरा उत्पन्न हुने भन्दै संवेदनशील स्थानको स्पष्ट चित्र देखाएकोमा गुगलप्रति आपत्ति प्रकट गरेका छन् । मुम्बईमा १६ नोभेम्बर २००८ मा भएको हमलाको दौरान आतंकवादीले जसरी जिपिएस, इन्टरनेट नक्सा र सर्च सुविधाको प्रयोग गरे यसबाट पनि स्पष्ट हुन्छ कि यस्ता सेवाप्रति प्रकट गरिने आपत्ति र आशंका काल्पनिक र पूर्वाग्रही छैनन् ।
अमेरिका, क्यानडा, बि्रटेन, पmान्स, जर्मनीसमेत अनेकौँ मुलुकमा गुगलले गुगल म्याप्सका साथै अर्को एक थप सुविधा ल्याएको छ । स्टि्रट भ्यू नाम दिइएको यो सेवामा विभिन्न सडक, बजार तथा गल्लीको नक्साका साथै तस्बिर पनि राखिएको छ जुन निरन्तर अपडेट हुन्छ । यो सेवामा विभिन्न स्थानमा आवत-जावत गर्ने व्यक्ति र आसपासका घरभित्र हुने गतिविधि पनि देखाइन्छ ।
यस विषयलाई लिएर बेलायत, जर्मनी आदि मुलुकमा रोष प्रकट गरिएको छ । उनीहरूको भनाइ छ कि, यदि कोही वेश्यालयबाट बाहिर निस्किँदै छ र गुगलले उसको तस्बिर लिएर स्टि्रट भ्यूमा राखिदियो भने उसको प्रतिष्ठामा पर्ने नोक्सानीको जिम्मेवार को
हुन्छ ? त्यस्तै घाम तापिरहेकी युवतीको चित्र सार्वजनिक गर्ने अधिकार गुगललाई कसले दियो ?
स्टि्रट भ्यूलाई अपराधसँग पनि जोडेर हेर्न सकिने कतिपयको भनाइ छ । बेलायतका एक व्यक्ति गोर्डन रेनरले गुगलले स्टि्रट भ्यूमार्फत उनको घरको ढोका खुला रहेको देखाइदिएपछि चोरी भयो । बेलायतकै अर्का एक व्यक्तिले उनकी पत्नी आफ्नो कुकुरका साथ घुम्न निस्किएको आधा माइलसम्मको ४३ वटा तस्बिर गुगलले स्टि्रट भ्यूमा राखिदिएको आरोप लगाएका छन् । आलोचकहरूले यदि कोही अपराधीले कुनै घरप्रति आँखा लगाइरहको छ भने उसका लागि गुगलको स्टि्रट भ्यू सेवा सहयोगी हुन सक्ने बताएका छन् ।
प्राइभेसी इन्टरनेसनल नामक संस्थाले व्यक्तिगत गोपनीयताका लागि गुगललाई सबैभन्दा कम अंक दिएको छ । यसबाट पनि गुगलको सेवा प्रयोग गर्नुअघि एकपटक सोच्नैपर्ने भएको छ ।